Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobi nedir?” sorusunun en basit açılımı; toplumsal bir ortamda, bireyin, başkalarının onu yargılayacağı korkusunu, mahcup ve rezil olacağını sürekli olarak üzerinde hissetmesi ile oluşan bir kaygı bozukluğu olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal fobik olan kişilerin bir takım özellikleri vardır, bu özellikler şunlardır:

  • Kişi bir eylemi başka insanların yanında yapmaktan, diğer insanlar ile iletişim kurmaktan çok korkar ve bu olaydan sürekli olarak kaçar.
  • Sürekli olarak, diğer insanların kendisi hakkında, aptal, salak, kaçık, zayıf, anksiyeteci olarak bahsedeceklerini düşünür.
  • Sesinin ve ellerinin titreyeceğini, hemen anlayacaklarını düşünerek, toplum önünde ya da diğer kişiler ile konuşmaktan kaçınır, düzgün konuşuyor gibi görünmeyeceğini düşünür ve diğer insanlar ile konuşurken, aşırı bir kaygı duyar.
  • Başka insanların onun ellerini salladığını görmeleri durumunda çok fazla utanç duyacaklarını düşünürler, o nedenle, diğer kişilerin yanında yemek yemek, yazı yazmak ya da bir şey içmekten kaçınırlar.

Sosyal Fobi Tipleri, Görülme Sıklığı, Başlama Yaşı ve Nedenleri?

sosyal-fobi-2

Sosyal Fobi tiplerini, kişinin korkuları çok fazla toplumsal olayı içine alıyor ise, yaygın tip, az miktarda toplumsal olay içeriyorsa, yaygın olmayan tip olarak ikiye ayırabiliriz.

  • Toplum içerisinde görülme sıklığı %3 ile %13 arasında iken, üniversitede öğrenim görmekte olan gençlerde görünme oranı ise %24’tür. Toplumda en fazla oranda görülmekte olan, psikolojik bir hastalıktır.
  • Başlama yaşı alt tipine göre değişmekle birlikte, yaygın sosyal fobi 10 ile 17 yaşları arasında, erken ve geç ergenlik dönemi ile birlikte başlamaktadır.
  • Parasal olarak yetersiz olan, eğitim almamış, hiç evlenmemiş, sosyal konum olarak yetersiz olan kişilerde daha sık görülür.
  • Hastalık başladığı dönemlerde, toplum içerisine yeterince çıkmayan insanlarda, daha sık olarak görülmektedir.
  • Kalıtımın bu hastalık üzerinde çok etkili olmadığı, ancak çocuk yetiştirme tarzlarının önem taşıdığı belirlenmiştir.
  • Ailenin başka insanlarla gereğince görüşmemesi, çocuğun bu olayı normal görmesine sebep olur.
  • Ebeveynlerin modeli bu hastalığın oluşması açısından önem taşımaktadır.
  • Daha çok küçük yaştan itibaren, aşırı çekingen olduğu gözlenen çocukların, sosyal fobi hastası olmaları daha olasıdır.

Sosyal Fobi Çekingenlik mi?

Sosyal fobi ile çekingenlik aynı şey değildir. Bir insanın sosyal fobik mi yoksa çekingen mi olduğunu ayırt etmek için aradaki farkın iyi bilinmesi gerekir. Sosyal fobide kişi yargılanma endişesi duyar, çekingenlikte ise kişi özgüven yetersizliği yüzünden iletişim kurmada zorluklar yaşar. Topluluk karşısında konuşma yapmaktan çekinmek hemen herkeste görülen bir durumdur, bunun sosyal fobi olarak tanımlanabilmesi için kişide korku ile kaygının bir arada olması ile davranışlardan kaçınması da gözlemlenmelidir.

sosyal-fobi-4

Sosyal fobi duyan insanlar, korkularının yersiz olduğunu bilirler, ama yinede korkarlar. Hatta ortada hiçbir neden yokken korkarlar, sözlüye çalışmamış bir insanın, sözlüye kalkmaktan korkması normaldir, onlar çalışmış olsalar da korkarlar. Bir işe başvuran kişi “yapamazsam rezil olurum” diye düşünür ve bu düşünce onu motive eder, sosyal fobide motivasyon yoktur. Kişi ortada neden yokken, o işi yapmaktan sürekli olarak kaçınmaktadır.

Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?

Sosyal fobisi olan kişilerde, korkulan durumla karşılaşıldığında şu belirtiler ortaya çıkmaktadır:

  • Terleme
  • Çarpıntı
  • Nefes darlığı
  • Diyare (ishal)
  • Titreme
  • Yüz kızarması
  • Ağız kuruluğu
  • Nefes kesilmesi
  • Mide bağırsak sisteminde rahatsızlık
  • Kas gerginliği

Çocuklarda Sosyal Fobi Belirtileri

  • Çocuklar, yabancılarla birlikte oldukları ortamlarda çekingen davranıyorlarsa,
  • Hiç arkadaş edinmek istemiyorlarsa,
  • Kimse ile sohbet etmek istemiyorlarsa,
  • Dışarıya çıkıp arkadaşları ile oyun oynamaktan kaçınıyorlarsa,
  • Saatlerini sürekli olarak bilgisayar başında geçiriyorlarsa,
  • Odalarında tek başlarına yalnız olarak oturmayı tercih ediyorlarsa,
  • Diğer çocuklardan farklı bir şekilde, yabancı ortamlara girme konusunda aşırı kaygılanıyorlarsa.

Böyle durumlarda olan çocuklarda sosyal fobi vardır. Bu çocuklar, içerisinde bulundukları yabancı ortamda utanılacak bir duruma düşmekten aşırı derecede korkmaktadırlar. Bu yabancı kişilerin arasında, nasıl bir davranış sergileyeceklerini bilememektedirler. Diğer insanların ondan üstün olduğunu düşünürler. Bu çocuklarda okul hayatında görülen çekingen davranışlar ise;

  • Sınıfta tahtaya kalkamazlar.
  • Sınıfta parmak kaldıramazlar.
  • Sınıf içerisinde söz alıp konuşamazlar.
  • Kantine gidip bir şey alamazlar.
  • Birisine gidip bir soru soramazlar.
  • Okuldaki sosyal aktivitelerden kaçınırlar.
  • Okula gitmek istemezler.
  • Arkadaşlarının doğum günlerine ve düzenledikleri aktivitelere gitmek istemezler.
  • Bir sohbeti kendiliğinden başlatamazlar.
  • Haklı oldukları durumlarda bile kendilerini savunamazlar.
  • Karşılarındaki kişiler ile göz kontağı kuramazlar.
  • Dikkatler kendi üzerilerine çevrildiğinde, rahatsızlık duyup, tepki verirler.

Neler Yapılabilir?

  • Öğretmenler, bu çocukları cesaretlendirmek adına, kaçınmakta oldukları davranışları içermekte olan, sınıf içi çalışmalar verebilirler.
  • Okul içi etkinlikler içerisinde, onların başarabilecekleri şekilde küçük çalışmalar yaptırabilirler.
  • Çocuğun sınıf içerisindeki çocuklar tarafından, fiziksel ya da sözsel olarak tehdit edilmelerinin önüne geçerler.
  • Sınıfta konuşmaktan çok korkan, fikrini söylemekten aşırı derecede çekinen çocuğun, alay konusu olmasını ilk etapta engellerler.
  • Sınıfta çekingenlik ve utangaçlık adına fayda sağlayacak öyküler okurlar.
  • Anne ve baba çocuğun karşılaştığı her türlü problemi, kendileri çözme yoluna giderlerse, bu çocuğa zarar getirecek, tembelliğe alıştıracak ve var olan sorunu artma yönünde tetikleyecektir.
  • Çocuğa karşılaştığı problemleri çözebilmesi adına, fikirler verilmeli ve zaman tanınmalıdır.
  • Çocuk okulda arkadaş edinemiyor ise, arkadaşlık edebileceği çocukları bulup, dışarıda görüşmeleri sağlanmalıdır.
  • Profesyonel yardım alınmalıdır.

Doktor tarafından, çocukta bulunan, sosyal fobi tedavi edilmeye başlandıkça, sosyal ortamlarda göstermesi gereken davranışlar, yapması gereken sosyal becerilerin kazandırılması adına, çocuğa yardımcı olacaktır. Profesyonel yardım alan çocuk, olaylara farklı bir pencereden bakmaya başlayacak, daha iyimser düşünüp, hareket etmeye başlayacak, sosyal ortamlara daha rahat bir şekilde girmeye başlayacak ve adaptasyon süreci hızlanacaktır. Çocuk için yepyeni bir süreç başlayacaktır. Ortada çekinmesi gereken bir durum olmadığını anlayacak, bu kendine olan güvenini artıracak ve kısır bir döngü haline gelmiş olan düşüncelerinde çözülmeler olacaktır.

sosyal-fobi-3

 

Sosyal Fobiden Kurtulmak İçin Yapılması Gerekenler

Sosyal fobi hastalığı olan yetişkinler için psikoterapi uygulanmaktadır. Konuşmaya dayanan ruhsal tedavi sırasında ilaç tedavisi de kullanılması, başarı oranının artmasına neden olmaktadır. Özellikle seratonin içeren ilaçlar hastaya verilmektedir. Tedavi başladığında, bulantı, uyku bozukluğu, baş ağrısı, mide rahatsızlığı gibi yan etkiler görülebilmektedir. Bunların geçici belirtiler olduğu hastaya anlatılmalıdır. Bu hastalığın tedavisi için verilmekte olan ilaçlar alışkanlık yapmamaktadır. Kalıcı hasar bırakan hiç bir yan etkileri bulunmaz. Etkileri 2 ile 3 hafta sonra görülmeye başlar. İlacın ilk etkilerini görmek için 3 hafta kadar beklemek gereklidir. Hastalığın tedavisi yaklaşık olarak 12 haftayı bulmaktadır.

Sosyal fobide en sık uygulanmakta olan terapi yöntemi, Davranışçı ve Bilişsel Terapidir. Bu terapi çeşidinde, kaygıyı oluşturmakta olan duygular ve bu kaygıların oluşturmuş oldukları bedensel tepkileri kişinin tanıması, kaygı oluştuğu anda kişinin ne hissettiğini, düşündüğünü anlaması, bu düşünce ve duygular ile nasıl başa çıkabileceğine dair stratejiler geliştirmesi gibi yardımlar söz konusudur.

Davranışsal terapi modelinde, kişiye model olma, yakınmalarının üzerine gidebilmesini öğretme, hastanın belirtileri daha iyi anlayabilmesi adına, rol oynama, gevşemeyi sağlayan eğitimlerin verilmesi, sosyal beceriler edinmesi adına kişiye eğitim verme gibi, her hastaya farklı farklı yöntemler uygulanmaktadır. Gerekli görülmesi durumlarında, aile terapileri ve grup terapileri yöntemleri de uygulanmaktadır.

Sosyal fobisi olan kişiler, her şeyden önce bunun bir hastalık olduğunu kabul etmelidirler. Çekingenlik ile karıştırılması, bu tarz insanların toplum içerisinde, çok efendi diye yorumlanması, kişilerin kendilerini tanımalarını güçleştirmekte ve tedavi olup, düzelmelerinin de önüne geçmektedir. Oysa bu kişiler hayatları boyunca, yalnız kalma, iş bulamama, evlenememe, kendine güvenmeme gibi yığınla sorunla uğraşmak zorunda kalmaktadırlar. Bu tarz insanların, en kısa zaman içerisinde, en yakınlarında bulunan bir psikiyatriste başvurmaları zorunludur.

Dilerseniz buraya tıklayarak konuyla ilgili daha fazla bilgi alabilirsiniz.

Bir önceki yazımız olan Hayattan Beklentileri Azaltmak başlıklı makalemizde kabullenmek ve mutlu olmanın sırrı hakkında bilgiler verilmektedir.

Yorum Yap