Anoreksiya Nervoza Nedir? Belirtileri Ve Tedavisi

Bir insanın; bulunduğu yaşa, cinsiyetine ve boyuna oranla olması gerekenden zayıf olmasına rağmen şişmanlamaktan çekinmesi, daha zayıf bir vücuda sahip olmayı arzulaması ve vücudunun kilosunu algılamakta sıkıntı yaşaması hastalığına anoreksiya nervoza denir. Bu hastaların vücut ağırlığını kontrol altına almak maksadıyla yemek yemeden kaçınma, yediklerini geri çıkarma, çeşitli zayıflama ilaçları kullanılması ve kilo vermek için aşırı spor ve egzersiz yapma eğilimleri vardır. Anoreksiya nervoza hastasının kilosu normalin çok altında olmasına rağmen, hasta bunu olumsuz bir durum olarak görmez ve hatta hala kilolu olduğunu düşünür. Bazı vakalarda ise hasta zayıf olduğunu bilir ancak vücudunun bazı bölgelerinde fazlalık olduğuna kanaat getirir.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri

 

Hastalar genellikle bu sağlık sorunu fark etmezler ve büyük çoğunluğu kilo kaybı şikâyetiyle aileleri tarafından sağlık kuruluşuna getirilir. Anoreksiya nervoza hastaları kendini hasta olarak görmez ve davranışlarının hastalıktan kaynaklandığının farkında değildir. Hasta zayıf olmasına rağmen kendini şişman görür ve kiloyu takıntı haline getirir. Bazen kendini şişman olarak görmez ancak bazı bölgelerinin şişman olduğunu düşünür. Hastalar sürekli diyet yapmaya çalışır yedikleri yiyeceklerin kalorisine kadar araştırırlar. Bazı hastalar yiyeceklerini küçük parçalar halinde yer veya saklarlar. Anoreksiya nervoza hastaları bazen kilo almamak için su içerler bazen ise açlığını yatıştırsın diye su içerler. Bazı hastalar kilo vermek için saatlerce spor yapar. Bunlar dışında belirtiler aşağıda sıralanmıştır.

• Beden ölçülerini beğenmeme
• Ağır egzersiz yapmak
• Yüksek kilo kaybı
• Büyümekte ya da ergenlik döneminde yer alan çocuğun yaşıtlarına göre daha kısa ya da daha zayıf olması
• Soğuk intoleransı
• Güçsüzlük
• Halsizlik ve yorgunluk
• Belirgin saç dökülmesi
• Epigastrik rahatsızlık
• İshal
• Çabuk doyma
• Nefes alamama
• Çarpıntı
• Baygınlık geçirme
• Ödem
• Kadın hastalarda düzensiz adetler
• Depresyon
• Anksiyete
• Uykuya dalamama

 

Anoreksiya Nervozanın Nedenleri

 

Yapılan araştırmalara göre bu hastalığın tek bir neden yoktur. Bu hastalığın birçok neden birleşerek ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu nedenler şunlardır:

1-Biyolojik Etkenler:

Bu hastalıkta meydana gelen fizyolojik değişiklikler sebebiyle nörobiolojik nedenler üzerinde durulur. Bu alanda gerçekleştirilen araştırmalara göre hastalarda gri ve beyaz maddede azalmalar ve genişlemiş ventriküller olduğu görülmüştür. Beyin lezyonları ile ilişkin araştırmalarda beyin sapının yemek yemeyi kabul etmeme ya da daha az yemek yeme gibi sorunlara sebep olduğu görülmüştür.

 

2-Genetik Faktörler:

Gerçekleştirilen çalışmalarda hastalığın konkordans yüzdesinin çift yumurta ikizlerinde %12 tek yumurta ikizlerindeyse %55 olarak bulunmuştur. Bununla birlikte akrabalar arasında bu hastalığın görülme olasılığı da oldukça yüksektir. Bu etmenler ile anoreksiya nervoza hastalığının genetik yatkınlığa bağlı olduğu görülmüştür.

 

3-Sosyo-Kültürel Faktörler:

Günümüzde fazla kiloya sahip olmak olumsuz bir fiziki özellik olarak görülür. Bugün hayatımızın pek çok yerinde kilolu olmayan insanlar ön plana çıkar. Bu sebep özellikle kilolu ergen ve yetişkin kadınların psikolojisini etkilemektedir. Buna bağlı olarak toplumda zayıf olma baskısı artmaktadır. Bu durumdan fazla kilolu insanlar olumsuz etkilenmektedir.

 

4-Ailesel Faktörler:

Araştırmacılar hastaların ailelerinde belli ortak problemlerin olduğunu belirtmişlerdir. Bu problemler arasında; aşırı baskıcı ve korumacı, problem çözme becerisi düşük iletişim yer almaktadır. Tüm bu sorunlar, kişinin aile ilişkileri bakımından doyum sağlayamamasına ve hastalığa yatkın hale gelmesine neden olur. Bu hastalığa yakalanan ergenlerin ailelerinde genellikle alkol kullanımı, şiddet kullanma ve kumar sorununun olduğu gözlenmiştir. Bazı ailelerde görülen çocuklarının zayıf olması için baskı yapma durumu da bu hastalığa yakalanma riskini artırır.

 

Hastalık ile Birlikte Gelişen Komplikasyonlar

Bu hastalıkta tüm organlara etki eden komplikasyonlar gelişebilir. Anoreksiya nervoza hastalarının ölüm nedeninin çoğunu bu komplikasyonlar oluşturmaktadır. Hastaların ciltleri kuru ve saçları güçsüzdür. Beslenme dengesizliğine bağlı olarak diş çürümeleri gerçekleşir. Dolaşım bozukluğuna bağlı olarak vücutta yara ve çatlaklar görülür.

Hastalarda, gastrit boşalmanın geç kalmasına bağlı erken doyma hissiyatı ve gaz sıkışması gerçekleşebilir. Bu boşalmanın sebebi açlıktan dolayı artan vagal refleks gastriktir. Açlığa bağlı olarak destekleyici yağ yastıkçılar kaybolur ve sonucunda süperiyor mezenterik arter sendromu gelişir. Yüksek kilo kaybı durumlarında karaciğer yetmezliği gözlenebilir. Bazı hastalarda faringeal kas zayıflamasına bağlı olarak yutma güçlüğü gelişir.

Hastaların büyük çoğunluğunda kardiyovasküler komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar; hipertansiyon, aritmi, kardiyak yetmezlik ve ölüm olabilmektedir. Anoreksiya nervoza hastalarının ölümleri %30 bu komplikasyonlar yüzünden olmaktadır.

Hastalarda kortizol seviyesi ciddi anlamda yükselmektedir. Artmış kortizol, kemiklerdeki mineral dengesini bozmaktadır. Çoğunlukla büyüme hormonu seviyesi artarken, büyüme faktörü azalmaktadır. Bununla birlikte büyüme hormonu direnci de düşmektedir.

Anoreksiya Nervoza Tedavisi

Tedavi edilmesi oldukça zor bir hastalık olan anoreksiya nervozanın tedavisi sabır ve zaman ister. Hastaların tedavi olmayı istememesi durumunda hastayla iletişim kurmak zorlaşır. Bu sebeple tedavinin gerçekleşmesi için hastayla sağlıklı bir iletişim kurmak çok önemlidir. Tedavinin ilk aşamalarında kilo gibi konulardan uzaklaştırmak sağlıklı bir iletişim açısından fayda sağlar. Çünkü hastalar genelde tedavinin ilk aşamalarında tedaviden vazgeçer. Özellikle yediğini çıkarma eğilimi yüksek olan hastaların yatılı tedaviyi erken bırakma oranı yüksektir.

Tedavinin başarılı olabilmesi için birçok tedavi tekniğini aynı anda kullanmak gerekir. Tedavinin multidisipliner bir ekip tarafından yönetilmesi oldukça önemlidir. Tedavi hastalığa göre değil hastaya göre bireyselleştirilmelidir. Anoreksiya nervoza hastalığında kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır.

1-Farmakoterapi:

Anoreksiya nervoza hastalığında ilaç tedavisinin işe yarama ihtimali oldukça düşüktür. Belli bir ilaç olmadığı için her hasta bireysel olarak değerlendirilmeli ve ona göre tedavi yöntemi seçilmelidir. Multidisipliner tedavi yönteminde özellikle çok az kiloya sahip hastalarda, anksiyete bozukluğu varlığında tedavinin antidepresanla birlikte devam edilmesi önerilir. Ayrıca tedavi sonrasında hastalığın nüksetme ihtimali çok yüksek olduğundan tedavi sonrası kiloyu kontrol altında tutmak amacıyla antidepresan kullanımı devam etmelidir. Bununla birlikte sorunlu düşünce yapısına sahip olan hastalara antipsikotik ilaçlar da verilebilir. Fakat bu ilaçların hastalara iyi gelip gelmediğine dair kesin bir bilgi yoktur. Farmokoterapiyle birlikte başka bir tedavi yöntemi kullanılmazsa hastalar ilaç tedavisini reddedebilir. Bu sebeple ilaçlar tek başına bir tedavi yöntemi olarak kullanılmamalı, ilaç tedavisinin yanında kesinlikle psikoterapi yöntemi uygulanmalıdır.

2-Beslenme Tedavisi:

Anoreksiya nervoza hastalarında ilk tedavinin yapılması ve hayati tehlikenin önlenmesinin ardından kilonun korunması amaçlanmaktadır. Hastalığın iyileşme sürecinde kilo almak, tedaviden sonra kilonun korunmasından daha kolaydır. Çoğu hastada tedaviden sonra bir yıl içinde relaps görünür.

3-Aile Terapisi:

Bu terapi genellikle ailesiyle beraber yaşayan hastalar için kullanılır. Bu terapi de çoğunlukla hastalığın özelliği konuşulmakta; iletişim problemleri ve yetiştirme sorunları gibi aileyi ilgilendiren konular konuşulur. Aile terapisini en iyi inceleyen yaklaşım Maudsley Modeli’dir. Bu tedavi yöntemi genellikle 10-20 seans ve 3 evreden oluşur ve 1 yıl kadar sürer. Tedavi sonrasında yeniden beslenme evresinde aileden yardım istenir ve hastanın iyileşmesi için ev düzeninin ayarlanması sağlanır. Hasta kilo almaya başladığında ailenin rolü daha da artmaktadır. Bu aşamada aile sorunları ele alınır. Son evre ise bitirme evresidir. Bu evrede hasta ile ailesi arasında iyi ilişkiler gelişmesi amaçlanır.

4-Bilişsel-Davranışçı Terapi:

Anoreksiya nervoza tedavisinde sıklıkla kullanılan bu terapi, davranışsal ve duygusal farklılıklar ortaya çıkarmak amacıyla hastanın düşünce yapısında değişiklik yapmayı amaçlar. Bu tedavi özellikle kilo ile ilgili saçma düşüncelerin yok edilmesini amaçlar.

Bir önceki yazımız olan Topuk Dikeni Nedir Belirtileri Nelerdir? başlıklı makalemizde plantar fasiit, topuk dikeni için egzersiz ve topuk dikeni iyileşme süreci hakkında bilgiler verilmektedir.